Vanmorgen zat ik gedachteloos de krant te lezen toen mijn iPad oplichtte en het bericht verscheen dat Willy van der Kuijlen op 74-jarige leeftijd was overleden. Er voer een schok door mij heen. Nu ben ik zelf 70 en is het niet uniek dat mensen van mijn generatie, of ouder, overlijden. Helaas is dat onontkoombaar. Meestal betrek je dat op jezelf. Je wordt geconfronteerd met zowel je leeftijd als je sterfelijkheid. Een enkele keer ben je er emotioneel meer bij betrokken als het een familielid of een goede vriend(in) dan wel bekende betreft. Die ‘goede bekende’ kan iemand zijn uit je eigen netwerk, al dan niet uit het verleden. Maar het kan ook iemand zijn die ‘op afstand’ een prominente rol in je leven heeft gespeeld: een grote sportpersoonlijkheid, een muzikant, een politiek figuur, een schrijver.
Een heel enkele keer treft zo’n ‘op afstand’-overlijdensbericht je vol in het gezicht. Je schrikt er harder van dan in andere, op het oog vergelijkbare situaties. Dat was vanmorgen dus het geval, toen ik het overlijdensbericht van ‘onze Willy’ onder ogen kreeg. Ik wist dat het niet goed met hem ging en dat hij leed aan Alzheimer. Niet dat ik voortdurend op de hoogte was van zijn lichamelijke en geestelijke toestand, maar het was mij bekend dat hij hoe dan ook achteruitging. Dat dit nu al zou leiden tot zijn dood, had ik in de verste verte niet verwacht. Ook vandaar natuurlijk de grote schok.
Maar het is meer. Het is ook vanwege de briljante voetballer Van der Kuijlen en misschien wel bovenal door de uiterst beminnelijke en bescheiden mens die Willy was. Ik ben nog van de generatie die huizenhoog opzag tegen zijn helden en idolen. Dat ze destijds veel minder in beeld kwamen dan tegenwoordig, speelt natuurlijk mee. Maar ik zou eigenlijk het liefst hebben gehad, dat sterren als Cruijff, Pelé, Maradona, Van Hanegem, Van Basten, Bergkamp en dus Willy, op hun hoogtepunt waren gestopt en daarna nooit meer iets van zich hadden laten zien of horen. Dat we alleen nog de beelden en de foto’s hadden. Nou ja, omdat Cruijff nu eenmaal alle wetten tart, wil ik wel een uitzondering maken voor de trainer Cruijff; want daarin leefde de voetballer voort.
En nu we het toch over de man hebben: het heet dat Cruijff Willy’s interlandcarrière, al dan niet bewust, heeft gedwarsboomd. Hoe dan ook is Van der Kuijlen altijd in Johans schaduw gebleven. Terwijl hun potentiële voetbalkwaliteiten nauwelijks uiteenliepen. Qua persoonlijkheid kon echter het verschil niet groter zijn. Dat ze samen in Brabant carnaval vierden, leverde dan ook een van de meest curieuze foto’s ooit op.
In Willy school geen groot trainer. Daar was hij niet de persoon voor. En ik kan het enigszins weten, omdat hij de (A1-jeugd)trainer is geweest van mijn zoon. Natuurlijk had hij kijk op het spel en dwong hij respect af vanwege zijn status en traptechniek. Maar hij miste ten enenmale de bravoure, de onverschrokkenheid, de verbale vaardigheden en het natuurlijke gezag; eigenschappen die onontbeerlijk zijn in het ‘moderne’ trainersvak. Wel leerde ik hem daardoor persoonlijk wat beter kennen en werd ik dus getroffen door zijn vanzelfsprekende ‘gewoonheid’. Dan zat ik aan de bar van de kantine koffie te drinken met een van de allerbeste voetballers die Nederland ooit heeft voortgebracht en was het alsof ik met de spits van het vijfde van de plaatselijke amateurclub zat te praten.
Een paar jaar geleden had ik het lumineuze plan opgevat om in het kader van het retrovoetbalevenement BallenopdeBerg zijn legendarische ‘door-het-net-doelpunt’ tegen FC Wageningen in het echt na te spelen met de hoofdrolspelers: Van der Kuijlen dus, Wageningen-doelman Bert van Geffen en arbiter van dienst Jan Keizer. Via via kreeg ik Willy’s mobiele nummer en ik belde hem. Hij nam vrijwel meteen op, maar wat bleek: hij zat in de auto ergens in een vakantieland. Hij stond me uiterst vriendelijk te woord, maar moest helaas verstek laten gaan vanwege die vakantieplannen.
Een jaar of twee geleden zag en sprak ik hem voor het laatst. Bij een jubileumviering van Chinees restaurant Mei Wah in Veldhoven. Net als mijn vrouw en ik kwamen de PSV’ers daar vaak in de jaren ’70 en ’80. Van het gezelschap waarin hij verkeerde, vernam ik toen ook al dat het in geestelijk opzicht bergafwaarts met hem ging. Zijn zichtbaar toegenomen kwetsbaarheid ten spijt, kon ik gelukkig nog een goed gesprek met hem voeren. En ook nu weer viel me Willy’s beminnelijkheid op. Uiteraard kon ik toen niet bevroeden dat hij een paar jaar later er niet meer zou zijn, maar daar werd ik me toen wel scherp en pijnlijk bewust van zijn en mijn vergankelijkheid.
Er is wat mij betreft op zijn minst nog één overeenkomst tussen Willy en Johan. De (na)schok die hun overlijdensbericht bij mij persoonlijk teweegbrengt, is alleszins vergelijkbaar en even groot. Hoezeer zij ook verschilden als persoon en qua voetbalcarrière. En dat zal ongetwijfeld tot uitdrukking worden gebracht in het verschil in aandacht dat er aan zal worden besteed. Maar voor mij waren ze even groot. Ze maakten beiden op mij een vergelijkbare, onuitwisbare indruk.
Willy van der Kuijlen was, ondanks zijn nukken, onmiskenbaar de sympathiekste, een man vol compassie. Maar op het voetbalveld straalde zijn ster als die van geen ander, waren zijn schoten met links én rechts meedogenloos hard en zuiver, zijn kapbewegingen ongeëvenaard.
‘Onze Willy’ is niet meer, maar in vele voetbalharten zal hij blijven voortleven. Moge hij rusten in vrede.
Langzaam maar zeker verdampt evenwel het aureool rondom de succesvolle en bewierookte voetbaltrainer. Een aureool dat hij toch vooralA�te danken heeft aan zijn trainerschap bij FC-Barcelona, waarin hij de voetbalwereld versteld liet staan. Met one-touch positie- en combinatiespel en pressing zonder weerga. Nooit was er een ploeg die na (zeldzaam) balverlies het ‘leder’ weer zA? snel heroverde. Ook daarna – incluis Peps latere clubs – niet. Het hoogstaande tiki-taka-voetbal zou je nog op het conto van (de intrinsieke klasse van) zijn spelers kunnen schrijven, maar die pressing is toch echt Guardiola’s verdienste. Ook al zegt-ie schatplichtig te zijn aan Cruijff en impliciet aan hetA�totaalvoetbal van Ajax en Oranje beginjaren zeventig. Maar de wijze waarop BarA�a die pressing perfectioneerde, is ongeA�venaard.
Oude en nieuwe primeurs in... 