Dit wordt een relaas op hoge poten. Want, ik ben getergd. Door het WK Qatar. Eerst en vooral door de FIFA, Qatar, andere voetbalbonden, sponsors, (media)bedrijven, natuurlijk. Maar dat was ik al veel langer, die getergdheid heb ik inmiddels geïncorporeerd. Als een tweede natuur.
Maar nu is het een andersoortige emotie. Het betreft niet meer alleen de bijna vanzelfsprekende woede over voornoemde usual suspects. Nee, mijn getergdheid geldt nu geledingen en personen, die ik doorgaans niet tot mijn opponenten reken(de). Maar dit gecreëerde monster fungeert in heel wat voorheen stabiele en harmonieuze groeperingen als een splijtzwam. Het heeft een giftige uitwerking op vrijwel iedereen die (zich) op een of andere bij het voetbal betrokken is of voelt.
Hetzelfde patroon, dezelfde dynamiek als bij corona. Aan de ene kant zij die zich verantwoordelijk en gedisciplineerd opstellen, aan de overkant de onverantwoorde ontkenners, ook wel wappies genoemd. En daartussenin de rekkelijken, de weifelaars, de wegvluchters, de standpuntvermijders (want dan kun je alle kanten op). Ook toen – en nog steeds – frictie in gezinnen, families, vriendengroepen, het sociale verkeer. Tot hoogoplopende ruzie, zelfs scheiding toe. Corona als uitvergroting van sluimerende conflicten, verschillende karakters en levensvisies.
Ik bespeur nu dus, in min of meer relatieve zin, dezelfde ongemakkelijkheid, zelfs explosiviteit rondom het WK Qatar. Jarenlang sudderde dat onder de oppervlakte, werd dat toegedekt door het bij velen aanwezige gebrek aan urgentie. We zien het wel; het zal zo’n vaart niet lopen. Of volstrekte onverschilligheid. Terwijl een enkeling, zoals mijn medestrijders en ik, er al veel eerder (maar volgens weer anderen toch veel te laat) mee bezig waren, als roependen in de woestijn(..) ertegen ageerden en ons erin verdiepten. Waarmee ik dus, want dit is op persoonlijke titel, qua kennis en betrokkenheid een voorsprong opbouwde in vergelijking met vele anderen; ook met degenen die eveneens gevoelsmatig al meteen tegen dit WK waren.
En wanneer je ergens een voorsprong op hebt, dan liggen ergernis en ongeduld op de loer. Ergernis over onwetendheid, ongeduld over traagheid van begrip, irritatie over onbenulligheid en onverschilligheid. Maar vooral getergdheid dus. Over het feit dat men überhaupt dit perverse WK een blik waardig gunt. Over al die kutsmoesjes, drogredenen, schaamlappen om zich ogenschijnlijk plausibele alibi’s te verschaffen om toch te kijken. Ook van door mij als zielsverwant beschouwde en gelijkgestemd veronderstelde personen. Die erbovenop zitten om jou te betrappen op selectiviteit of inconsequentie. Daarmee pogend om zichzelf een minder kutgevoel te geven omdat ze het wel volgen? Zie je wel, zijn vlees is ook zwak.
Of van personen zoals (sport)journalisten, columnisten en opiniemakers, die ik altijd (en merendeels nog steeds) hoogachtte en waardeerde. Die op een kinderachtige, gefrustreerde en slappe manier reageren als ze geconfronteerd worden met hun ongemak, selectiviteit en zwaktebod. Door mijn hardnekkige, maar altijd onderbouwde en hoogstens – toegegeven – prikkelende, plagende twittergedrag als ‘notoir gezeur en gedram’ af te doen, slapper nog: mij te negeren en dus buitenspel te zetten om te reageren of te discussiëren.
Maar sorry, KNVB, spelers, coach en journalisten: jullie zijn er wel. En ook al zijn er legio, ook Nederlandse, bedrijven die al veel langer dik en dubieus geld verdienen in Qatar, niemand heeft jullie gedwongen om mee te spelen in het corrupte, misdadige en mensonterende spel dat de FIFA en Qatar hebben georganiseerd. Jullie hebben er doelbewust voor gekozen om het vuile spel mee te spelen. Want ‘we willen wereldkampioen worden’ en ‘wij zijn journalisten en geen activisten’. Ook al zit de een meer midden in het spel dan de ander, je maakt er hoe dan ook onderdeel van uit. Want danst naar de pijpen van de FIFA en Qatar. Zij bepalen de regels, dus hoe het spel gespeeld moet worden. Ook als jullie jezelf en ons willen wijsmaken dat jullie ‘maatschappelijk bewust deelnemen’. Of neutraal en objectief blijven. Maak dat de kat maar wijs!
Ik begrijp heel goed hoe vervelend het is om steeds maar weer te worden geconfronteerd met je ongemak, vlucht- en vermijdgedrag. Wie alsmaar met zijn neus op de feiten wordt gedrukt in en vanwege een situatie die eigenlijk niet had mogen bestaan en die hem of haar eigenlijk in bijna alle opzichten tegenstaat, die wordt prikkelbaar en narrig. En wil van dat eeuwige gezeur af zijn. Want weet het zelf ook maar al te goed
En dan die als wortelboer, sjeik of tietenman uitgedoste malloten, die dit gedrocht gebruiken om iets te vieren en iets na te jagen wat ze ‘hun hele leven al hebben gedaan’! Waarvan een aantal ook nog eens gesponsord, maar wel tot positiviteit en melding van negativiteit gedwongen. Maar ach, sponsorfeestoranjesupporters zijn altijd al hoogst irritant geweest en hebben helemaal niks met het echte voetbal. Dat is dus niets nieuws.
Maar wat wel nieuw is, zijn de wanhopige, maar opzichtige bochten waarin de media in de algemene zin des woords zich wringen. Kranten die hun verdienmodel maskeren met hun ‘ter plekke verslag moeten doen’- en ‘we moeten nieuws brengen’-plicht. En hun verslag doen van dit omstreden WK in Qatar zelf proberen wit te wassen met journalisten die geëngageerde artikelen schrijven. Tv-zenders, die het uitzenden van het WK en het in Qatar aanwezig zijn, proberen te compenseren met kritische items. Als we ons maar ook kritisch en betrokken tonen, dan is ons handelen gelegitimeerd. Het lijkt me alleen zó frustrerend voor de journalisten, die in Qatar wel degelijk moeite doen om door de façade heen te prikken en met relevante verhalen komen, om toch als een soort schaamlap te fungeren.
Ook de talkshows larderen vrolijke, sportieve beelden van het WK en ‘voetbalsupportersfeesten’ met het toch ook enigszins ‘ter discussie stellen’ ervan. Maar, dixit Beau, ‘we hebben het nu onderhand wel gehad met die statements’. We weten het nu wel over die arbeidsmigranten en mensenrechten. En er zijn toch ook allerlei fondsen opgericht om ze te compenseren? En jij hebt vast ook al gedoneerd om met een iets gesuster geweten voor de buis te zitten.
Ik begrijp wel wat Beau zegt, maar niet wat-ie bedoelt. Hij wil het gewoon over een voetbalfeest hebben. Ja, van dat hemeltergende geneuzel over OneLove-bandjes, speldenprikjes of andere min of meer loze en onzinnige gebaren/statements word ook ik onpasselijk. Vooral omdat het de aandacht moet wegnemen van het enorme leed, de grote tragedie. Vrijwel niemand heeft het nog over de erbarmelijke arbeidsomstandigheden, de gevallen slachtoffers, hun nabestaanden, de mensenrechtenschendingen. Het gaat alleen nog maar over wel of niet kijken, de kutsmoesjes die daar bij en mee komen kijken, de voornoemde gratuite statements, het tenenkrommende gedraai van de KNVB. Waarvan hier een proeve. We zeggen al jaren dat we het zo erg vinden en dat het WK nooit in Qatar had mogen plaatsvinden. Maar ja, het is er nu eenmaal toch, dus waarom zouden we er ons nog druk over maken en niet naar kijken?
Neem het zo misplaatst genoemde ‘Ons Oranje’ en hun coach, gesouffleerd door de KNVB. Door velen, inclusief en vooral sportjournalisten, vrijgesproken van medeverantwoordelijkheid voor het WK Qatar en een statement daarover. ‘Het is niet hun schuld dat het WK daar is’; ‘het zijn voetballers, geen politici’; ‘de meesten waren pas een jaar of 12 toen het werd toegewezen’. Ja, natuurlijk. De hoofdschuldigen van deze voetbal- én humanitaire ramp vermeldde ik al in de eerste alinea. Maar de heren voetballers hebben wel degelijk ook een rol en verantwoordelijkheid hierin, al is het alleen maar omdat ze er grof (bewezen corrupt) geld aan verdienen. Dus hou nou toch eens op met die arme jongens als ontoerekeningsvatbaar te verklaren en wees niet zo bang dat je dadelijk misschien geen interview meer krijgt. Je bent toch een onafhankelijke (sport)journalist?!
De coach: ‘We willen (lees: ik wil) wereldkampioen worden, en daar moet de focus op’. Dus zagen we een nietszeggend statement en een volledig voorgekookte en geregisseerde ontmoeting met door Qatar geselecteerde ‘arbeidsmigranten’. Die door Louis evenwel gretig werd aangegrepen om daarmee een punt te zetten achter dat gedoe met mensenrechten.
Als er één persoon is waarin ik hevig teleurgesteld ben, dan is het wel Van Gaal. Zijn charmeoffensief en persconferences ten spijt, of misschien wel zelfs mede daardoor. Die echter met orgastische gretigheid, dus vrijwel geheel kritiekloos, door de media en het journaille worden geïnhaleerd. De zelfverklaarde strenge doch rechtvaardige Van Gaal, die zo hoog opgeeft van normen en waarden.
Nog niet zo lang geleden maakt ik hem mee bij een activiteit in het kader van voetbaloorlogslachtoffers. De geringe empathie die hij toen toonde met deze slachtoffers was stuitend. ‘We moeten niet stilstaan bij het verleden, ik ben alleen maar bezig met de toekomst’, en de veelbetekenende uitsmijter: ‘Het gaat pas leven als het dichtbij je staat, als je zo iemand kent.’ Toen werd mij duidelijk waarom Van Gaal met Oranje naar Qatar wilde gaan. Omdat hij zich onsterfelijk wil maken – in zijn zoveelste ijdele poging om qua populariteit Cruijff te passeren – en omdat normen en waarden voor hem dus veel minder belangrijk zijn als ze van toepassing zijn op een ver-van-mijn-bedshow. Maar niemand die hem hiermee confronteert.
Want men moet niet alleen Leven met, maar ook van Louis. En men wil vooral niet in de ‘Valentijn Driessen-positie’ terechtkomen en dus stelselmatig door de o zo markante persoonlijkheid worden gekleineerd en geschoffeerd. Ook al gebeurt dit vermoedelijk op een soortgelijke wijze als waarvoor de voorheen eveneens aanbeden Matthijs van Nieuwkerk thans tot personage non grata is verklaard.
In mijn rol van actievoerder tegen het WK Qatar heb ik meermaals betoogd dat (sport)journalisten best een meer kritische en activistische rol zouden mogen spelen in het verzet tegen dit ook door vrijwel iedereen van hun beroepsgroep onrechtmatig bevonden WK. Met Willem Vissers van de Volkskrant en Sjoerd Mossou van het AD had ik hierover al een paar jaar geleden een discussie op Radio 1. Willem zei toen nog steeds dat hij niet zou gaan, zoals eerder aangekondigd. Al was hij zwaar teleurgesteld in de nagenoeg geheel afwezige steun en instemming die hij toen daarvoor kreeg. Sjoerd zei wel te gaan en benadrukte dat hij journalist was en geen activist. Mijn stelling was (en is) dat aan dit WK wekelijk alles fout is en dat iedereen het daarom zou moeten boycotten. Ook om zoveel als mogelijk te voorkomen dat de FIFA en Qatar het als een succes kunnen claimen en vieren. Het sportieve (wedstrijd)verslag ervan kan best vanuit thuis worden gedaan en als je er toch journalisten naartoe stuurt, dan om onderzoek te doen achter de schermen en de façade.
Niet lang hierna kondigde Willem aan dat hij toch naar Qatar zou gaan. ‘Noem me maar een slappe zak, maar ik heb een journalistieke taak en moet ter plekke aanwezig zijn.’ Zich daarmee scharend achter het standpunt van zijn werkgever. Nu ben ik wel de laatste om Willem een ‘slappe zak’ te noemen, al is het maar omdat ik hem als journalist en als mens zeer waardeer. En dat geldt eveneens voor Sjoerd. Ik durf ook wel te stellen dat dit wederzijds was. Waar echter mijn getergdheid en teleurstelling in zitten, zijn de argumenten en jij-bakken die beiden de laatste tijd erbij slepen om enerzijds hun eigen besluit om in Qatar te zijn enigszins te legitimeren. En in het tegelijkertijd ‘ons’, fervente WK Qatar-tegenstanders, te proberen te betrappen op inconsequenties en ‘eenzijdig, notoir gedram’ te verwijten. En dan ook nog de Twitter-‘sanctie’ ontvolgen of negeren toepassen. ‘Dus jij kijkt wel naar PSG of Man United?’ ‘6500 doden is een frame’; ‘in grote delen van de wereld zijn ze helemaal niet bezig met waar jullie kritiek op hebben’; ‘dat mogen jullie ook weleens beseffen’; ‘jullie zijn veel te laat begonnen’; ‘denk jij vanaf de bank thuis het beter te weten dan een professor?’
Soms leek het alsof de strategie van de KNVB en de FIFA, plus de door hen geclaimde verbeteringen in Qatar dankbaar werden aangegrepen om het bijwonen van het WK en zichzelf een alibi te verschaffen. Natuurlijk, ook journalisten zijn net mensen. Net als ‘wij’ zoeken zij naar bevestiging en legitimering van (in)genomen standpunten en besluiten. Het ongemak dat zij onmiskenbaar ervaren, moet toch op een of andere wijze een weg naar buiten vinden. Bovendien ziet de wereld er heel anders uit als je daar bent en er nauwelijks ruimte of gelegenheid is om afstand te nemen.
Dus, heren, niet zozeer de zak – in spreekwoordelijke zin nochtans – is slap, maar wel het verweer dat jullie in stelling hebben gebracht. Waarom niet je knopen geteld, gewoon verslag gedaan en doen van wat er gebeurt en al dat andere achterwege gelaten? Het komt zo geforceerd, defensief, haast kleinzielig over. Zo ken ik jullie ook niet. Maar jammer genoeg is het kennelijk wel iets wat dit WK Qatar teweegbrengt. Ik ben normaal gesproken heel erg van het nuanceren en relativeren en mag ook graag ironiseren, soms ridiculiseren. Maar aan dit geperverteerde WK is niks normaal. Het is door en door fout. Punt! Daar valt helemaal niets over te nuanceren of te relativeren. Wel nodigt de krampachtige omgang van menigeen hiermee heel erg uit om te ironiseren en te ridiculiseren. Ook daarom: NOOIT MEER QATAR!!
Oude en nieuwe primeurs in... 