Om mijn ambitieuze doel te bereiken dat het WK Qatar niet doorgaat, dan wel massaal wordt vermeden, heb ik daarin de journalistiek een cruciale rol toegeschreven. Mijn ‘kruistocht’ is serieuze vormen aan gaan nemen nadat ik met een opinie in het AD de journalisten had opgeroepen zich kritischer op te stellen ten opzichte van dit WK. Dat resulteerde ook nog in een radiodiscussie met twee sportjournalisten van landelijke kranten. Een daarvan twijfelde toen nog of hij zou gaan – nu niet meer – maar hun voornaamste verweer was toch: wij zijn verslaggevers, geen activisten. Mijn reactie daarop was dat er vele gradaties zitten tussen ergens verslag van doen en activisme.
Naarmate mijn protesten en aanklachten tegen het WK Qatar toenemen – en ik daarin ook regelmatig de benadering van ‘onze’ sportpers betrek – nemen echter ook de getergde reacties toe, ook van sportjournalisten en -columnisten zelf. Mij wordt gedram, kortzichtigheid, eenzijdigheid en inconsequentie verweten. Eigenzinnige, kritische personen kunnen zelf doorgaans minder goed tegen kritiek en ik ben daar geen uitzondering op. Zonder mezelf een journalist te durven noemen.
Maar neem de steevast aangehaalde motivering om het WK Qatar niet te boycotten: wij zijn verslaggevers, geen activisten. Natuurlijk, een sportevenement moet worden gevolgd door sportjournalisten. Maar is het WK Qatar wel een sportevenement? Een WK Voetbal? Is het niet veeleer een desastreuze historische vergissing? Een dodelijk project? Een misdaad tegen de menselijkheid? Een financiële misdaad? En kunnen sportverslaggevers hun plek dan niet beter afstaan aan onderzoeks- en misdaadjournalisten? De sport, het voetbal zelf, is namelijk volstrekt bijzaak in deze uiterst dubieuze kwestie. Maar fungeert tegelijkertijd wel als trigger om grof geld te verdienen, status en prestige te verhogen, zelfs als pressiemiddel om mensenrechten te verbeteren!
Dat mijn lawine aan berichten als gedram wordt ervaren, kan ik me heel goed voorstellen. Maar ik vermoed dat het toch ook vooral als hinderlijk wordt ervaren omdat men steeds wordt herinnerd aan iets waaraan men zich heeft geconformeerd en waarvan men goed weet dat het fundamenteel fout is.
Kortzichtigheid is een uiterst vreemd verwijt in een situatie waarin duizenden doden een rechtstreeks gevolg zijn van een WK; en er bovendien sprake is van bewezen omkoping en corruptie. Dat maakt alle andere belangen en eventuele lichtpuntjes totaal irrelevant. Er wordt nogal eens op gewezen dat het aantal doden (6500) dat vaak door ‘ons’ wordt opgevoerd (ikzelf houd het op duizenden) geen bewezen getal is. Dit heeft echter alles te maken met de rook die Qatar hier omheen optrekt. Zouden het er evenwel veel minder en hard te maken zijn, dan zou Qatar dit allang hebben geopenbaard. Voor het eenzijdigheid-verwijt geldt hetzelfde en bovendien is eenzijdigheid ook nog eens inherent aan de strategie van activisten/missionarissen. Desondanks zullen er zeer weinigen zijn die zich zoals ik in de kwestie WK Qatar verdiepen en vrijwel alle pro- en anti-WK Qatar-berichten tot zich nemen.
De inconsequentie-kaart wordt het meest getrokken, ook door journalisten. Ik zal me niet laten verleiden tot het psychologiseren van dit evenzo hardnekkige als irritante fenomeen. Los van de terechte vraag ‘waar staat geschreven dat je consequent moet zijn?’, hecht ik er wel aan om dit even toe te lichten. Ik heb besloten om geen enkele wedstrijd te bekijken die direct kan worden gelinkt aan het WK Qatar; niet tijdens de kwalificatie en niet tijdens het toernooi. Een grote opoffering voor een hartstochtelijk voetballiefhebber. Maar ja, ik kijk dus wel naar wedstrijden van bijvoorbeeld Paris Saint Germain. Dat inderdaad zijn ziel heeft verkocht aan Qatar, iets wat destijds misschien wel een onderdeel was van Qatars strategie om het WK binnen te halen. Maar dat is sowieso indirect bewijs én het is in elk geval niet bewezen gepaard gegaan met dodelijke slachtoffers en omkoping, zoals bij dit WK.
De lange sportswashing-arm van Qatar – en van het Midden-Oosten überhaupt – reikt tot in vrijwel alle hoeken van de wereld. Qatar Airways sponsort onder meer FC Barcelona, Bayern München (overigens tot groot ongenoegen en verzet van vele fans), AS Roma en Boca Juniors. Talloze clubs slaan tijdens de winterstop hun trainingskampen op in Qatar. Het is onmogelijk om al het voetbal te negeren dat hoe dan ook aan Qatar is gerelateerd, of je moet je tv structureel vermijden.
Blijft de vraag of de (vaderlandse) pers zich niet actiever en kritischer mag opstellen ten opzichte van het WK Qatar. Natuurlijk is het ook een kwestie van budget, maar ik denk toch vooral van prioriteiten. Waarom besteedt met name de Duitse en Scandinavische (Noorse!) pers er veel meer aandacht aan? Waarom was het hier jaren geleden voor vrijwel alle landelijke kranten wel groot nieuws, en stuurde men zelfs onderzoeksjournalisten naar Qatar? Waarom staat de perswereld niet op zijn achterste poten omdat Qatar een hondsbrutale frontale aanval op de persvrijheid pleegde in een poging Noorse journalisten monddood te maken en zelfs vast te zetten?!
Talloze berichten van zowel mensenrechtenorganisaties als journalisten ter plekke (mits niet gearresteerd en vastgezet) wijzen op de slechts minimale en ‘papieren’ verbeteringen, zo niet verslechteringen van arbeidsomstandigheden. Er zijn eveneens vele getuigenissen van arbeiders zelf, opgetekend en in beeld vastgelegd, die aantonen dat de FIFA samenzweert met Qatar om de façade hoog te houden dat het allemaal crescendo gaat. De arrestatie van Abdullah Ibhaïs, ex-medewerker van het Supreme Comittee, verantwoordelijk voor de WK-accommodaties en infrastructuur, spreekt boekdelen wat dit betreft. Want Abdullah had het gewaagd kritiek te hebben op de gang van zaken. Bij de FIFA is het daarover oorverdovend stil tot dusver, ondanks fel aandringen van NGO’s.
Nu zijn het slechts Trouw en NRC, en in mindere mate het AD, die er nog achtergrondartikelen aan wijden. Mijn ‘eigen’ krant, de Volkskrant, blijft daarbij lelijk in gebreke, hoewel er onlangs een sportjournalist naar Qatar is gereisd voor de Arab Cup en om en passant de stand van zaken rondom het WK te checken.
Natuurlijk gaan de kranten hier zelf over, maar het is wel een teken aan de wand. Het kan toch onmogelijk worden ontkend dat de alarmerende berichten uit en over ((WK) Qatar hand over hand toenemen en dat nu ook in andere landen (Engeland!) de kritiek aanzwelt?!
En zo wordt dus alles in het werk gesteld om de (voetbal)wereld wijs te maken dat alles koek en ei is (of wordt) en stellen de voetbalbonden en spelers zich hiermee gerust, al is het maar omdat daardoor hun vorstelijke inkomsten van het WK gegarandeerd zijn. Je zou toch mogen verwachten dat onze doorgaans zo kritische (sport)pers daar bovenop zou zitten en dat kranten hun journalisten vaker op onderzoek uit zouden laten gaan om het nu al grootste sportschandaal ooit – en waarbij zó veel belangen en principiële zaken meespelen – kritisch te volgen.
Het is nog steeds niet te laat. Ze hebben hier nog bijna een heel jaar de tijd voor. In de (onze) hoop dat alsnog recht geschiedt en dit beschamende WK Qatar ongedaan wordt gemaakt en verplaatst naar een meer geschikt oord en tijdstip. Waarvan akte.
Oude en nieuwe primeurs in... 