Robin van Persie is een van die voetballers waaromheen altijd wel iets te doen is. Anderen zullen zeggen: je bent voor of tegen hem. Ik heb dat zelden. OkA�, als je per se saldo wilt hebben, dan weegt de balans altijd wel door naar het een of het ander. Maar niets is onverdeeld goed of slecht. Eerlijk gezegd heb ik bij de begenadigde voetballer Van Persie wel van kiet af aan mijn bedenkingen gehad. Komt misschien ook omdat ik ‘m al in de A-jeugd regelmatig zag spelen en ben gaan volgen. En daarbij verschietenA�mijn appreciatie en aversie voor Van Persie net zo vaakA�van plaats en kleur alsA�de voorkeurstemA�van de zwevende kiezer. Tot dusver heb ik er nooit de hand achter gekregen waaraan dat ligt, maar nu weet ik het.
Eerst dacht ik nog dat Robin voor drie wedstrijden was geschorst vanwege de provocatie jegens zijn, nu dus gewezen, mattie Oguzhan A�zyakup. Maar ik had beter moeten weten. Provocaties behoren tot het culturele erfgoed in Turkije. Overal, maar zeker ook op het voetbalveld. Je gaat in Turkije juist de bak in – of wordt anderszins gekapitteldA�- als je demonstreert in plaats van provoceert. Maar kennelijk is je tong uitsteken wel een grove belediging in het rijk van alleenheerser ErdoAYan. Vind je het dan toch per seA�nodig om in Turkije op vakantie te gaan, waarschuw dan je kinderen dat ze hun tong binnenboord houden, anders zwaait er wat. Toch, enigszins ter verdedigingA�van de Turkse voetbalbond: het had ook wel iets pervers, de wapperendeA�tong van RVP. Maar er viel mij nog iets anders op.
De lengte van de tong! Kijk maar eens goed. Het is een enorme lap, en dan bedoel ik niet in de breedte. Het is ook zeker geen dikke tong, dus Robin is niet aan de boemel geweestA�voor de wedstrijd. Maar het leek wel de tong van een kameleon! EnA�toen dacht ik: dit is de eerste keer datA�Van Persie, hoe kortstondig ook, het achterste van zijn tong laat zien. Nu zullen weinig mensen, laat staan voetballers, zich zo in de kaart (bek) laten kijken – toch heb ik vooral bij Robin vaakA�het gevoel dat hij iets achterhoudt. Of zijn eigen draai er aan geeft. Ik zal nietA�beweren dat hijA�met dubbele tong spreekt, maar de fysieke conditiesA�zijn er in elk geval voor geschapen. En zo zijn we weer terug bij af. Want Robin van Persie gaat altijd en overal over de tong.
Perversie. Ik krijg het woord niet uit mijn gedachten over het in vele opzichten memorabele WK voetbal in BraziliA�. Al eerder gebruikte ik pervers voor het poldercatenaccio dat Oranje op dit toernooi A�introduceerde. En misschien wordt het perverse karakter daarvan nog wel het meest benadrukt door het kennelijke feit dat Van Gaal deze softe voetbalporno vanA�de Oranje voetbalvrouwen heeft gekopieerd.
Maar het is toch vooral de schuld van Frank Snoeks. Want die bestond het om het wonderbaarlijkste WK-doelpunt te begeleiden met de kreet: ‘Perversie’! En dan hebben we het natuurlijk over de snoekduikkopbal van Robin van Persie. Bekroond als het op A�A�n na mooiste WK-doelpunt, achter de fenomenale aanname annex volley van James Rodriguez. Van Persie, perversie. Het bleef maar rondzingen in mijn hoofd. Ik heb lange tijd in de veronderstelling verkeerd dat het mA�jn freudiaanse gehoor was dat ‘perversie’ verstond, toch was het wel degelijk een al dan niet bewuste verspreking van Sigmund Snoeks. Zoals hieronder te beluisteren valt. Maar daar gaan we het hier niet meer over hebben. Arno en co hebben al genoeg te verduren gehad.
We gaan het hebben over Van Persie. Over Van Gaal. En over Robben. Over Louis’ en menig Oranjespelerts beste groep ooit dus. Zelfverklaard. Maar toch vooral over RVP. Onze in aanleg beste voetballer. Al ver voor het toernooi tot aanvoerder en belangrijkste speler gebombardeerd. Door Van Gaal. Wellicht mA�t Strootman, want ook die mocht, samen met Van Persie, aan de zijde van Louis op de tribune plaatsnemen. De boodschap van de bondscoach was evenzo helder als significant: dit zijn mijn vertrouwenspersonen, mijn adjudanten in het veld. Strootman viel jammer genoeg af. Dus rustte al het vertrouwen, maar ook de druk en verantwoordelijkheid op de gevoelige schouders van RVP.
De bedoelingen van Louis waren duidelijk. Dit moest Van Persies toernooi worden na eerdere, persoonlijke mislukkingen in 2010 en 2012. Door hem belangrijk te maken en zijn vertrouwen in hem uit te spreken, wilde hij Robin zo optimaal mogelijk motiveren en positioneren. Een zo op het eerste oog te verdedigen en nobel uitgangspunt. Dat Van Gaal toen al wist dat hij na Oranje bij Man United nog intensiever met Van Persie zou gaan samenwerken, zal ongetwijfeld ook een rol hebben gespeeld. Maar hoe nobel ook, daar maakte Louis zijn eerste en tevens grootste fout. Want leerlingen willen niet met de meester samen gezien worden. Wie dat wel wil, is ten dode opgeschreven en wordt door zijn klasgenoten afgeschreven. Ze zullen het niet openlijk hebben laten blijken, maar toen al werd in elk geval het gezag van deA�A�benoemde aanvoerder ondermijnd. En bij Robben moet zich op dat moment zijn missie hebben vastgezet om te laten zien dat er maar eentje echt onmisbaar is in Oranje. Ze kunnen nog zoveel lullen met elkaar en de schijn wekken dat ze de dienst uitmaken, maar in het veld geef A�k de doorslag en niemand anders, moet zo ongeveer Arjens gedachtengang zijn geweest.
De rest is geschiedenis. RVP viel slechts op door een enkele oprisping van zijn onmiskenbare klasse en het feit dat hij zich talloze keren buitenspel liet zetten. Die ene keer dat hij toch het voortouw wilde nemen, lieten zijn medespelers hem stilzwijgend, maar alleszeggend in de steek. In niets leek hij op de zelfbewuste speler die precies de juiste momenten uitkiest, zoals hij dit al zo vaak bij Arsenal, United en toch ook tijdens de WK-kwalificaties heeft laten zien. Een lichaamstaal en inzet die welhaast sabotage deden vermoeden, maar volgens mij werden veroorzaakt door verkramping en verlamming. Hem was onvoorwaardelijk vertrouwen en verantwoordelijkheid geschonken, maar hij zag gaandeweg dat slechts A�A�n speler dat waarmaakte; die binnen en buiten het veld de verantwoordelijkheid nam en daarvoor ook alle credits kreeg van de buitenwereld: de niet benoemde, maar natuurlijke leider Arjen Robben. En hoezeer Louis hem ook bleef beschermen – wellicht juist ook dA?A?rom – Robin wist er geen raad mee en voelde het (zelf)vertrouwen steeds meer wegvloeien en de moed in de schoenen zakken.
Bij alle min of meer terechte lof die Van Gaal op dit WK is toegezwaaid, moet deze gang van zaken toch als een smet op het blazoen worden bestempeld. Te meer omdat hij dit had kunnen voorzien en dus had kunnen en moeten voorkomen. Het is een psychologische miskleun geweest om de gevoelige Van Persie ten overstaan van de gehele voetbalwereld zA? belangrijk te maken, dat hij onmogelijk aan deze verwachtingen kon voldoen. Het stelt meteen ook de door zowel technische staf als spelers A�veel gebezigde uitspraakA�dat dit ‘de beste groep ooit was waarmee ik heb gewerkt’ in een ander daglicht. Want hoe kun je nou van een ‘beste groep ooit’ spreken als uitgerekend je uitverkoren aanvoerder en belangrijkste speler toch niet echt lekker in zijn vel zit en door zichzelf en anderen niet als de echte leider wordt gezien?
De tweede cruciale misrekening van Van Gaal was de keuze van het systeem, dat ik hier gemakshalve en niet aan twijfel onderhevig ‘reactievoetbal’ zal noemen. Gokken op de counter en balverlies van de tegenstander waardoor er aanvallende ruimte en een overtal ontstaan. Ideaal voor spelers als Robben en zo u wilt, Lens en Depay. Spelers die van en op hun snelheid kunnen profiteren en passeren. RVP heeft alle andere kwaliteiten, behalve deze. Toch persisteerde Louis met het opstellen van Robin, die almaar meer leek uit te stralen dat hij liever uit zijn leiden zou worden verlost. Hier al eerder geconstateerd en bepleit.
Dat Van Gaal zijn systeem en opstelling pas aanpaste toen het niet anders meer leek te kunnen, voedt de (veronder)stelling dat het reactievoetbal van Oranje op het WK 2014 de reactiecoach kreeg dat het verdiende. Waar Van Gaal alom werd bewierookt vanwege zijn visionaire ingrepen, daar waren het feitelijk slechts reacties op ontstane situaties of verkeerde inschattingen. Zie Verhaegh, Van Persie/Huntelaar, overschakelen op 4-3-3. En in het geval van het vasthouden aan Kuijt keerde het aanvankelijke voordeel (voorbeeldige strijdlust en zekerheid) om in een nadeel vanwege de bijna structureel slechte voortzetting van de Katwijker in balbezit tijdens met name het duel tegen ArgentiniA�.
Zelfs de als geniaal bestempelde wissel Cillissen/Krul kan hieronder worden geschaard. Waarom deze risico’s lopen en jezelf voor het blok gezet zien worden in de halve finale tegen Argentinie, als je al vA?A?r het toernooi ook Krul eerste keeper had kunnen maken, wetende dat hij de betere penaltykiller is en dat er weinig kwaliteitsverschil bestaat tussen beiden? DA?t was visionair geweest, dA?t had pas getuigd van kundig ageren en anticiperen in plaats van geniaal, maar riskant en opportunistisch reageren.
Bij dit soort zaken dringt zich bij mij altijd de vergelijking met Heurelho Gomes op, de ooit eveneens zo bewierookte keeper tijdens zijn PSV-periode. Spectactulaire reddingen, fenomenale reflexen. Maar niet zelden voorafgegaan door verkeerde timing, inschatting en opstelling van Gomes zelf. Hij creA�erde als het ware zijn eigen situaties om uit te blinken. Ook knap, maar toch. Met Gomes liep het het daarna niet al te best af, hij viel elders toch door de mand. Dit zal Louis niet overkomen en dat is ook terecht. Want hoe dan ook mogen we de verrassende prestatie van Oranje op dit WK op zijn conto schrijven. Omdat vooraf niemand er ook maar een cent voor gaf.
Maar het zou pas echt verrassend zijn wanneer Van Gaal – na een door hemzelf zo gepropageerde gedegen evaluatie en analyse van zijn eigen en het totale (mens) functioneren – tot de conclusie zou komen dat hij ook een paar cruciale verkeerde inschattingen heeft gemaakt. Waardoor onze beste speler in het geheel niet uit de verf is gekomen. Zijn beste middenvelder, Sneijder, evenmin. Die hem en ‘ons’ misschien wel de wereldtitel hebben gekost. Maar die er bovenal voor hebben gezorgd dat niet ons voetbal, maar de coach de meeste aandacht en waardering heeft gekregen. En daar zal het Louis toch niet om te doen zijn geweest..?
25 juni 2010 – WE hebben de volgende ronde bereikt. De finalisten van 2006 zijn al naar huis. Slowakije is de volkomen onverwachte, volgende tegenstander van Oranje. De cijfers zijn nagenoeg onberispelijk, maar spreken die ook voor zich? Een kijkje in het innerlijk van uw colunmist en een schuchtere poging om de ziel van de voetballiefkenner te doorgronden.
Nog steeds weet ik niet wat ik met het Oranje op dit WK aan moet. Het heet dat er in de Nederlandse voetbalkennersmaatschappij, dus zeg maar in het hele land, een tweedeling is ontstaan tussen de ethici en de cynici. De adepten van schoonheid en attractiviteit versus de predikers van realisme, effectiviteit en resultaatgerichtheid. Ik geloof hier niks van. Nou ja, niks. Volgens mij speelt deze strijd zich voortdurend af binnen elke voetballiefhebber. Het is een klassieke, innerlijke strijd die eeuwig woedt en nimmer gestreden zal zijn. Bovendien spelen er allerlei psychologische factoren mee die het onmogelijk maken om het zwart-wit te duiden, dus is het totaal ongeschikt als gespreksonderwerp in bijvoorbeeld VI Oranje.
Wanneer het ene doel niet wordt bereikt, kan het andere worden aangewend om het ontstane gevoel te compenseren. Wordt er slecht gevoetbald, maar het resultaat is goed, dan benadrukken we dat laatste om onszelf toch nog een beetje gerust te stemmen. Want, het gaat tenslotte om de winst. En omgekeerd gaat het precies eender. Dan wordt de slechte uitkomst gerelativeerd en gebagatelliseerd omdat het spel toch wel erg hoopgevend was. En wordt benadrukt dat voetbal een kijkspel is en dat de toeschouwer waar voor zijn geld moet krijgen.
Ik bedoel maar, opportunisme is niet slechts een smet die aan nogal wat politici en beleidsmakers kleeft – het houdt ook de innerlijke mens in evenwicht en beschermt hem tegen doorslaan naar gevoelens van wanhoop en uitzichtloosheid of juist naar ongemotiveerd optimisme en hoogmoedswaanzin.
Ik besef dat ik nu bezig ben met een wel erg pretentieuze poging om mijn eigen beleving te projecteren op de rest van de samenleving. Laat ik dus maar, en vergeef me het welzijnsjargon, dicht bij mezelf blijven. Wat vind ik van en ervaar ik bij dit Oranje? Met permissie haal ik er dan even het robotvoetbal bij. Want voor wie het nog niet wist: we hebben voor derde achtereenvolgende keer de WK-finale van het robotvoetbal verloren. Van China. De parallellen met het mensenspel dringen zich nog meer op als ik lees dat we wel reeds Europees kampioen zijn geworden.
We citeren de zwaar teleurgestelde Hollandse bondscoach, die wel zijn spelers prees om hun beheerste emoties na afloop: “Bepaalde teams, waaronder dus ook het Chinese, focussen zich op het schieten (lees resultaat, rendement), terwijl anderen zich meer op dribbeltechnieken (lees attractiviteit) richten. Onze robots doen het allebei” En verderop: “Het begint steeds meer op het echte voetbal te lijken.” Tussen haakjes is mijn invulling.
Volgens mij begint juist het ‘echte’ voetbal steeds meer op robotvoetbal te lijken. Vooral wanneer de vedetten, die zich nu eenmaal niet laten programmeren, het om wat voor redenen dan ook laten afweten. En ja, ook Oranje roept bij mij regelmatig associaties op met robotachtig voetbal. Bert van Marwijk zal zeker voor het meer extraverte buitenland de vergelijking met Robocop zeer wel kunnen doorstaan. Kijk, wij weten dat Bert wanneer hij een wenkbrauw ophaalt, in wezen schaterlacht, maar ene Jimenez uit Paraguay of een van de vele Boatengs uit welk land dan ook ziet slechts een mechanische man.
Mark van Bommel speelt fantastisch! Dieter Eilts werd ooit uitgeroepen tot speler van een EK(1996), Bommel is vele malen beter. Het zegt alles over dát toernooi, maar ook over deze editie en zeker ook over dit Oranje, dat weliswaar degelijk speelt, maar zonder franje. Om echter te kunnen excelleren, moet je eerst presteren. Verder komen dus, resultaten neerzetten. Maar in mij wisselen vertrouwen, hoop en optimisme zich voortdurend af met angst en beven, met irritatie en onzekerheid. Niet zozeer voor wat betreft de verdedigende organisatie, want die staat! De oneffendheden tegen Kameroen wijt ik aan hinken op meerdere gedachten. Vooral de angst voor een kaart bij deze onvoorspelbare referee, waardoor de echte scherpte ontbrak.
Het zijn vooral de vorm en de positie van Van Persie, de egocentriciteit in het spel van Sneijder én het gebrek aan diepgang en snelheid voorin die mij regelmatig zorgen baren. Die dan weer tijdelijk worden verdreven door hoopvolle acties. Hoopgevers zijn ook de vorm en gretigheid van potentiële invallers als Elia, Afellay, Huntelaar en De Zeeuw. En natuurlijk onze Arjen, die zowaar door kan groeien van ‘slechts’ een uitzonderlijke voetballer tot een innemende persoonlijkheid. De ingehouden emoties tijdens het interview na afloop behoren nu al tot de meest memorabele tv-beelden van dit WK.
Met robotvoetbal tot op bepaalde hoogte – mag ook op zeeniveau – maar wel gelardeerd met gedeprogrammeerde, onvoorspelbare acties van onze menselijke natuurtalenten, mogen, nee MOETEN we wat mij betreft nu eindelijk maar eens wereldkampioen worden. Daarna mag het resultaatvoetbal definitief worden afgeschaft en moet inderdaad het robotvoetbal eindelijk eens op het echte voetbal gaan lijken.
12 juli 2010 – Laat er geen misverstand over bestaan: er is alle reden om trots te zijn op de prestatie van de mannen van Oranje. Op Van Marwijk, De Boer, Cocu, Jansma en Jorritsma en de complete begeleidingsstaf. We mogen eveneens trots zijn op de belangrijke personen achter, op en voor de schermen. Op heilsoldaat Dick van Toorn, gebedsgenezeres Yolanthe. Op scherpzetter Bert Maalderink en zelfs op Jack van Gelder, die de stoute Wes toch maar over de knie durfde te leggen. Zij allen hadden een missie. De eersten zijn er twee jaar terug al mee begonnen, de anderen werden er later bij betrokken. Nou ja, voor de meesten geldt: zij betrokken zichzelf bij het proces dat de tintelende verwachting in zich had van het succes.
Ok, de missie heeft haar ultieme doel niet bereikt. Maar dat hadden we van het begin af aan kunnen weten. Een missie, het woord zegt het al, is bij voorbaat gedoemd om te mislukken. Althans voor wat betreft het eindresultaat. Maar veel belangrijker dan dat is het proces van de missie: de processie. De bijkans heilige optocht, de sacrale gang op weg naar de eindbestemming: het altaar waarop (voetballers)lichamen worden geofferd om de Wereldkelk te mogen ledigen. En dat het mis zou gaan, werd al duidelijk toen een aardse sterveling vlak voor aanvang van de viering nog zó dichtbij De Heilige Graal wist te geraken. Oppergod Sepp aanschouwde het en besloot de beelden ervan niet rechtstreeks naar de aarde door te zenden.
Ook ik heb me laten meeslepen door de massale, monomane, manifeste, met man en macht moverende, min of meer maniakale missie. De M zit niet in de maand, maar meermaals in Van Marwijks mannen met een missie. Hoe dichter het altaar werd genaderd, des te meer ik werd bevangen en getroffen door de zendingskracht van apostel Bertholomeus. En met mij vele discipelen. We gingen en masse geloven in Het Wereldwonder. De Spaanse Inquisitie zou ons geenszins deren. De Goden Voorspoed, Voorziening en Genade en het vleesgeworden rozenkransje Yolanthe waren ons goedgezind. En aan het einde van de tunnel wachtte ons Het Licht: de Goddelijke Gave in de profane, zo niet heidense vorm van de Coupe Jules Rimet.
Intussen zijn we genezen, ontnuchterd, ontheiligd danwel bekeerd. De Spanjaarden bleken geen missie te hebben, maar gewoon betere en mooiere voetballers. En uiteindelijk is het toch dáár waar het om draait. Wie de betere is. Als voetballer, als mens, als spelersvrouw of als wie dan ook. We zullen, althans voorlopig, nooit weten hoe het voelt om een WK(-finale) onterecht te winnen. Zoals al vele wereldkampioenen zich minimaal 4 jaar lang hebben gevoeld. Of, zoals de Duitse WK ’74-generatie, wat het is om nu al 36 jaar lang niet te worden erkend als de terechte winnaar. Ik weet dat er velen zijn, in elk geval op dit moment zo zullen reageren, die dat gaarne op de koop toe zouden nemen in ruil voor de titel. Maar ik twijfel daaraan.
Bovendien valt te vrezen dat de beelden van lelijke overtredingen en het het ‘slechts’ loeren op de counter van het toch als positief voetballend bekend staande Oranje voorlopig op het buitenlandse netvlies zullen beklijven.
Misschien is het beter zo en moeten we onze zegeningen (het durven aangaan van een missie, het centraler zetten van het resultaat, het teambelang) tellen, koesteren en dat dan koppelen aan onze basiskwaliteiten techniek, tactiek en aanvallende dynamiek. Duitsland is succesvol bezig aan het omgekeerde traject en zal de komende jaren de geduchtste tegenstander zijn, hoogstwaarschijnlijk en gelukkig zonder de disproportionele vijandigheid van nog maar voor enkele jaren terug. Maar hopelijk wel met de nodige rivaliteit en, waar nodig, animositeit om de jus erin te houden.
De onvoorwaardelijke trouw aan en hoop op zijn vaste mannen en de per saldo toch ontoereikende Van Persie in het bijzonder, tonen voor mij zowel het succes als de kwetsbaarheid van Bertholomeus’ Missie aan. Nu het zelfverklaarde doel niet is bereikt, mag onze nationale voetbalherder worden verweten dat hij niet meer en vaker vertrouwen heeft gegeven aan de scherpe schapen Huntelaar en Afellay. Met name in de eindfase van de finale was een ingreep ten koste van Van Persie als spits zeer wel wenselijk geweest. Dan had ie zelfs nog niet per se gewisseld hoeven te worden.
Eén spelsituatie maakte onmiskenbaar duidelijk dat Robin in dit team niet de juiste spits was. Hij verlengde met een evenzo simpele als sublieme voetbeweging de bal op Van der Wiel die geheel vrij kwam, rechts van het Spaanse doel. Deze op zijn beurt zette voor, maar uiteraard was daar geen Robin, dus geen spits om af te ronden. Een Huntelaar, zelfs een Kuijt, had instinctief op de juiste plek gestaan. Del Bosque daarentegen wisselde zelfs de man in bonus en met status David Villa om het resultaat te bewerkstelligen.
Moraal: het Marwijk-team heeft elementen van een missie – onvoorwaardelijk vertrouwen geven, niets mag het groepsproces/de teamsamenhang verstoren – zeker in de cruciale eindfase laten prevaleren boven het ultieme doel van de missie: alles opzij zetten voor het behalen van de wereldtitel. En schoot daarmee in eigen en onze voet.
Er blijven genoeg positieve aspecten over om deze Oranjeselectie en het begeleidingsteam te loven. De veelgebruikte krantenkop “Weer niet” kun je met reden en trots ook vervangen door “Alweer bijna de allerbeste”. Met de geleden imagoschade zullen we moeten leren leven en de eerstkomende wedstrijden moeten afrekenen.
In 2012 worden we weer Europees kampioen ten koste van Duitsland en dan zijn in 2018 – bid maar stevig voor een geslaagde missie – de tijd en het Hollandse voetbalklimaat rijp voor een heuse wereldtitel. Dat kan niet missen.
Eerst dacht ik nog dat Robin voor drie wedstrijden was geschorst vanwege de provocatie jegens zijn, nu dus gewezen, mattie Oguzhan A�zyakup. Maar ik had beter moeten weten. Provocaties behoren tot het culturele erfgoed in Turkije. Overal, maar zeker ook op het voetbalveld. Je gaat in Turkije juist de bak in – of wordt anderszins gekapitteldA�- als je demonstreert in plaats van provoceert. Maar kennelijk is je tong uitsteken wel een grove belediging in het rijk van alleenheerser ErdoAYan. Vind je het dan toch per seA�nodig om in Turkije op vakantie te gaan, waarschuw dan je kinderen dat ze hun tong binnenboord houden, anders zwaait er wat. Toch, enigszins ter verdedigingA�van de Turkse voetbalbond: het had ook wel iets pervers, de wapperendeA�tong van RVP. Maar er viel mij nog iets anders op.
Oude en nieuwe primeurs in... 